Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları & Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Prof. Dr. Nesibe Andıran, çocuklarda büyüme ve boy kısalığı hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı.
"Çocuklarda normal büyüme, genel sağlığının yerinde olduğunun en güçlü göstergesidir. Bununla birlikte, normal ve anormal büyümeyi ayırt etmek zor olabilir. Bir çocuk ilk geldiğinde patolojik boyutta kısa (3 persentil altında) olabilir veya persentil olarak normal sınırlarda olmakla birlikte normalden daha az büyüyor olabilir ki, bu durum yine patolojiktir. Bir çocuğun büyümesini değerlendirmede en kritik faktör, "büyüme hızını" belirlemektir. Büyüme hızı çocuğun yaş ve cinsiyetine göre değişmektedir. Bu nedenle bir çocuğun büyüme hızının normal olup olmadığını belirlemenin en basit yöntemi, çocuğun boyunun, büyüme eğrileri üzerinde işaretlenerek takip edilmesidir. Doğru boy ölçümleri, çocuğun yaşına göre 3-6 aylık aralıklarla gerçekleştirilir, yaş ve cinsiyete göre işaretlenir. Büyüme eğrisi üzerinde tekrarlayan ölçümlerle elde edilen grafik, büyüme hızının normal olup olmadığını belirler. Büyüme hızları, yaşa göre standart/normal büyüme hızlarından düşük olan veya ebeveynlere göre beklenenden daha kısa olan çocuklar, çocuk endokrin uzmanı tarafından görülmeli ve takibe alınmalıdır."
BÜYÜME İLE İLGİLİ SORUNLAR
"Boy kısalığı olan veya büyümeyen/ az büyüyen çocuklar mutlaka sistemik olarak değerlendirilmelidir. Öykü ve fizik muayene önemlidir. İyi bir değerlendirme ve uygun tetkikler ile sistemlerin eksiksiz bir şekilde incelenmesi yapılmalı ve neden bulunmalıdır. Alttaki nedenler önemli Endokrin hastalıklar(hormonal bozukluklar) yanında daha önce teşhisi konmamış bir sendrom veya bir kronik hastalık dahi olabilir. Çocuğun kilosu da önemlidir. Çocuğun ağırlığının ve boyunun ideal oranlarda olması gerekir. Kilo azalırken boy uzunluğunun artması, yetersiz kalori alımının ya da kronik bir hastalığın varlığına işaret eder. Kilo artışının boy uzama hızının üzerine çıkması, büyüme hormonu (BH) eksikliği, hipotiroidi, glukokortikoid fazlalığı veya BH duyarsızlaşması gibi endokrin bir etiyolojiye işaret eder ve böyle bir durumda mutlaka pediatrik endokrin uzmanına başvurulmalıdır."
BOY KISALIĞI AYIRICI TANISI
Boy kısalığını "orantılı boy kısalığı " veya "dismorfik bulgularla beraber veya orantısız boy kısalığı" olarak gruplandırabiliriz. Dismorfik ve sendromik boy kısalıkları arasında Turner Sendromu (kısa ve yele boyun, düşük saç çizgisi, geniş(kalkan) göğüs, ayrık meme başları, kulak anomalileri, cubitus valgus), Prader-Willi sendromu (obezite, küçük eller ve ayaklar, kas gevşekliği) Russell-Silver Sendromu (üçgen yüz, asimetri, klinodaktili), Noonan sendromu ( hipertelorizm, geniş uzun alın, arkaya dönük düşük yerleşimli kulaklar, pitozis), trizomi 21 (hipotoni, palpebral fissürlerin yukarı doğru eğimi, yuvarlak yüz, mikrognati, tek palmar kırışıklık, brakiyosefali) sayılabilir. Orantısız kısa boyda, bir segment (gövde veya ekstremite) diğerinden daha fazla kısadır. İskelet displazilerinde örneğin akondroplazi ve hipokondroplazide ekstremite kısalığı (kısa alt segment) vardır. Önceki spinal ışınlamaya bağlı gövde kısalığı oluşabilir.
Endokrin nedenli boy kısalıkları orantılı boy kısalığına neden olur. Büyüme hormonu eksikliği, hipotiroidizm, Cushing hastalığı, diyabet insipitus, ve psödohipoparatiroidizm boy kısalığına neden olan hormonal hastalıklardır. Erken ergenlik ve konjenital adrenal hiperplazide tanı anında boy kısalığı olmayıp iyi tedavi edilmediği takdirde erişkin boyu kısa bırakır. Büyüme hormonu eksikliği tek başına-izole olabildiği gibi, diğer hipofizer hormon eksiklikleri ile birlikte bulunabilir (hipopituitarizm). Örneğin boy kısalığı ile birlikte ergenlik gecikmesinin de olması hipopituitarizm nedeniyle hipogonadotropik hipogonadizm olasılığına işaret eder. Konjenital BH eksikliği’nde yarık dudak ve damak, midfasiyal hipoplazi, tekli santral diş gibi orta hat ilişkili anormallikler de görülebilir.
Prof. Dr. Nesibe Andıran "Her çocukta büyüme süreci dikkatle izlenmelidir. Boy kısalığı, büyüme ve gelişmenin gecikmesi durumunda iskelet olgunlaşması radyografi ile (sol el bilek grafisi) değerlendirilir. Çünkü iskelet olgunlaşması (kemik yaşı) büyüme potansiyeline işaret eder. Röntgen üzerindeki epifiz merkezlerinin görünümü yaş ve cinsiyete uygun standartlarla karşılaştırılır. İskelet olgunlaşması tamamlandıktan sonra maalesef tedavi ile boy kazanımı sağlanamaz. İskelet olgunlaşmasında ılımlı bir gecikme boy kazanımı açısından avantajlı görünmekle birlikte, patolojik nedenler, hormonal hastalıklar da olgunlaşmayı geciktirir. Bu nedenle mutlaka bir uzman tarafından her hastaya özel olarak değerlendirilmeli ve yorumlanmalıdır. Sonuç olarak boy kısalığı erken teşhis ile tedavi edilebilir ve iyi bir tedavi ile de yüz güldürücü sonuçlara ulaşılır.
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları & Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Prof. Dr. Nesibe Andıran
Kaynak: Sabah Gazetesi
http://www.sabah.com.tr/saglik/2017/03/16/boy-kisaligi-ve-buyumenin-izlenmesi